Nazi Almanyası’nın Türkiye’ye neden saldırmadığı halen tarihçilerin en hararetli tartıştığı konulardan bir tanesidir. İkinci Dünya Savaşı boyunca denge politikasını benimseyen, herkese mesafeli duran Türkiye ile tüm Avrupa’ya kök söktüren Almanya’nın ilişkileri hep kafa karıştırıcı olmuştur.
Yani Hitler’in Türkiye’yi kafasında nasıl konumlandırdığını bilmiyoruz. Bu bilinmez içinde, tarihte kısa bir yolculuğa çıkacağız ve Adolf Hitler ile yüz yüze görüşen Türklere, neden görüştüklerine ve ne konuştuklarına bir göz atacağız…
Hitler’e sordunuz mu?
Hitler’e sordunuz mu? isimli kitabı rafta görünce hemen satın aldım. Açıkçası daha Hitler özelinde bir metin beklerken, İkinci Dünya Savaşı tarihini okurken buldum kendimi. Şimdi “Hitler demek, İkinci Dünya Savaşı” demek diyebilirsiniz. Ama en azından Hitler’in ölümü ile farklı bir şeyler duymak isterdim. Meslektaşım Atakan Büyükdağ’a emekleri için sonsuz teşekkürler. Umarım bu küçük eleştirimi yapıcı olarak nitelendirir. Kısa kitap eleştirim ardından konuya dönelim. Her şey “Hitler’e sordunuz mu?” isimli kitabın 248. sayfasındaki gördüğüm ufak bir ayrıntı ile başladı.
Bir Türk Orgeneral ve Hitler?
Kitapta dönemin 1. Ordu Komutanı Orgeneral Cemil Cahit Toydemir ve beraberindeki bir heyetin Adolf Hitler ile yüz yüze görüştüğü yazıyordu. Peki, neden?
İsmet Paşa kendisi gitmez ama…
Konuyu daha önce hiç merak etmediğim için üzüldüm ve kendimi merak duygusunun pençesine bırakıp araştırmaya başladım. Adolf Hitler, 1943 yılının Haziran ayında İsmet İnönü’ye bir davet mektubu yollar. İnönü bu davete icabet etmek istemez ama gözetilen denge politikası gereği geri de çeviremez. Kendisi gitmez ama bir heyet yollar.
Heyette kimler var?
Heyetin başında dönemin 1. Ordu Komutanı Orgeneral Cemil Cahit Toydemir vardır. Orgeneral Toydemir’e yaveri, bir tuğgeneral ve dönemin Berlin Türk ateşe militeri eşlik eder.
Bir Ömür Boyu Askerlik
Konuyu araştırırken karşıma eşsiz bir kaynak çıktı. Biraz önce saydığım heyette, Berlin ateşe militeri olarak görev yapan Zeki İlter “Bir Ömür Boyu Askerlik” isimli bir kitap yazmıştır. Orgeneral rütbesi ile emekli olan İlter, anılarını derlediği kitapta tabii ki Hitler ile yaptığı görüşmeden de bahsetmiştir.
Hitler ile çay içmeye gelince…
Hemen sipariş ettiğim kitabı heyecanla okumaya başladım. Sonunda Hitler ile görüşmenin detaylarını verdiği kısma geldim. “Bir Ömür Boyu Askerlik” isimli kitabın 47. sayfasında Hitler ile görüşmenin detayları yer alıyordu.
Biraz da hayal kırıklığı…
Ne yazık ki “Hitler ile görüşme” başlığı beni biraz hayal kırıklığına uğratmıştı. Zeki İlter paşa Hitler ile yapılan görüşmeyi çok yüzeysel olarak anlatmıştı.
“Hitler’le çay içmeye gelince Orgeneral Cahit Toydemir başkanlığındaki heyetle birlikte Hitler tarafından kabul edildim. Hitler’i yakından görmemiştim. Çünkü Hitler artık eskisi gibi halk arasında gözükmüyor, cepheleri ziyaret ediyor ya da radyolarda konuşmalar yapıyordu. Hitler heyetimizi büyük bir odada karşılaşmıştı. Yanında Silahlı Kuvvetler Başkomutanı Mareşal Koeler vardı. Odada emniyet için elleri arkada duvara dayalı üç kişi duruyordu. Hitler Türkiye’nin dostluklarından bahsederek Türkiye’ye açmış oldukları 100 milyon krediyi çarçur etmememizi, tank birliğği ve uçak filosu almamızı tavsiye etti. Ayrıca bizim hava alanlarımıza dıştan yapılabilecek bakın tarzındaki işgal ihtimaline karşı tedbirli olmamızı tavsiye etti. Hitler’in çökmüş ve moralinin bozuk olduğunu görmüştük. Bize çay ikram ettiler…”
Org. Zeki İlter, Bir Ömür Boyu Askerlik, Kastaş Yayınevi, S. 47
Neden bu kadar yüzeysel?
O yıllarda Nazi Almanyası’nın yaptığı soykırımın ayak sesleri Türkiye’den de duyulmaya başlamıştı. Haliyle Türkiye’deki Yahudiler son derece tedirgindi. Üstelik tüm Türk halkının üzerinde müthiş bir savaş gerginliği vardı. Bu şartlar altında Hitler ile bir Türk heyetinin görüştüğü tabii ki gizli kalmalıydı. Öyle de oldu. 1943 yılında Hitler ile yapılan bu resmi görüşme kamuoyundan başarıyla gizlenmişti.
Önce gezi, sonra görüşme
Farklı kaynaklardan elde ettiğim bilgilere göre, Türk heyetine önce Atlantik duvarının ve Doğu Cephesi’nin bazı kısımları gezdirilmişti. Daha sonra Hitler heyeti kabul etmiş ve yüz yüze görüşme gerçekleşmişti.
Peki, sonra…
Heyetin Türkiye’ye dönüşü ardından, Orgeneral Toydemir izlenimlerini bir rapor halinde İsmet İnönü’ye sunmuştur. raporda, Almanya’nın yanında savaşa katılmamamızın ne kadar isabetli bir karar olduğu, Hitler’in savaşın başındaki gibi kendisinden emin ve kararlı olmadığı ve Türk ordusundan çekindiği sonucuna varmıştır.
Hitler ile görüşen diğer Türkler?
1939 yılında General Ali Fuad Cebesoy, Falih Rıfkı Atay ve beraberindeki bir kaç Türk’ün daha Adolf Hitler’in 50. yaş gününe katıldıkları ile ilgili rivayetler var. Ayrıca Nuri Killigil’in de ve bazı generalleri de Nazi Almanyası ziyaretleri hatta Hitler ile yüz yüze görüşme yaptıkları yazılmıştır. Ancak elimizdeki en somut “Hitler ile yüz yüze görüşen Türkler” İsmet İnönü tarafından görevlendirilmiş olan, yukarıda bahsettiğim heyettir.
Kaynaklar: 1, 2, 3
Peki Kerem Gök kimdir?
Yakın tarihe dair satır aralarında kalmış ilginç detayları, insan hikayelerini, uçakların havalı dünyasından yansıyanları, aslında merak edilmeye her şeyi mini belgesel formatında insanlara aktarmaya çalışıyorum. Bunun yanında gezip gördüklerimi, duyup anlatmak istediklerimi sizinle paylaşıyorum. Eğer siz de tarihi, gökyüzünü, hayatı, insanları ve hepsinden önemlisi dünyayı merak ediyorsanız, kesinlikle içeriklerimden keyif alacaksınız…
YouTube kanalım için şuradan, Blogum için buradan buyrun. Facebook, Twitter ve Instagram hesaplarıma ise buradan ulaşabilirsiniz.
0 Comments