20 milyon ışık yılı uzaklıktan gelen doğum haberinin, insanlığın da ilk kez bir anlık bir bakış şansı yakaladığı bir kara deliğin doğumu olduğu tespit edildi.
Teorilerle öne sürüldüğü üzre, dev kütleli yıldızlar yakıtlarını tükettiklerinde büyük bir patlama ile ölürler ve bu sırada madde ve radyasyon enerjilerini büyük bir hızla dışarı salarlar. Bünyelerinde geriye kalan yapı ise kendi içine çökerek son derece yoğun yapıdaki ve yüksek kütleçekim kuvvetine sahip kara delikler oluşur. Öyle ki, bu çekimden -olay ufku sınır olmak koşulu ile- ışık dahi kaçamaz.
Teori bir yana, henüz bir kara delik oluşumu aşamasında izlenememiş veya tespit edilememişti. Şimdi ise Ohio State University’den Christopher Kochanek önderliğindeki bir araştırma ekibi, Hubble Uzay Teleskobu’nun Dünya’dan 20 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan kızıl süperdev yıldız N6946-BH1’i izlerken elde ettiği verilerde çok özel bir duruma şahitlik ettiklerini açıkladı.
Sönen Yıldız
Bahsi geçen yıldız ilk kez 2004 yılında gözlemlenmiş ve Güneş’in 25 katı kütleye sahip olduğu belirlenmişti. Daha sonra 2009’da Kochanek ve ekibi tarafından yıldızın Güneş’ten milyon kat daha parlak olduğu ve sürekli sönmekte olduğu tespit edildi. Yeni Hubble görüntüleri ise yıldızın görülebilir ışık dalgaboylarında herhangi bir ışık yaymadığını ancak aynı noktada daha sönük bir kızılötesi ışıkta tespit edilebilir olan bir noktanın olduğunu gösterdi.
Bu gözlemler, teoride öngörülen koşullarla ileri derecede bir uyum gösteriyor. Öncelikle, yıldız çok fazla nötrino saçarak kütle kaybediyor. Daha küçük kütle, yıldızın çekim kuvvetinin, kendi çevresinde çok da sağlam bağlanmamış olan hidrojen iyonu bulutlarını tutmaya yetmemesine sebep oluyor. Bu bulutlar da dağıldıkça koparılmış olan elektronlar tekrar hidrojen iyonlarına (protonlara) bağlanıyor. Bu son bir aşırı parlaklıktan sonra söndüğünde geriye yalnızca kara deliğin kalması ile sonuçlanıyor.
Bunun dışında yıldızın görünürlüğünü yitirmesinin iki potansiyel açıklamasının daha olduğu düşünülüyor: Başka bir yıldız ile birleşmiş olabilir veya toz bulutunun ardında kalmış olabilir. Ancak bu ihtimaller verilerle örtüşmüyor.
Araştırmacılar, bu keşfin; bir yıldız çöküşünün bir kara deliğin oluşmasına nasıl sebep olduğunu gösteren ilk direkt ipucu olduğunu belirtiyor.
Bulgunun ileri tetkiklerden geçmesi gerekse de bunun çok uzun sürmeyeceği düşünülüyor. Çünkü kara deliğe düşen maddelerin (veya içine çökerek kara deliği oluşturan maddenin) belirli bir spektrumda X-ışını saçacağı bilinmekle birlikte bu ışık da Chandra X-ray Gözlemevi’nde tespit edilebilecektir. Kochanek, ekibinin önümüzdeki 2 aylık sürede Chandra’dan gelecek verileri tetkik edeceğini belirtiyor.
Eğer Chandra beklenen yönde hiçbir şey göremezse, bu durum da tek başına bir kara deliğin olmadığını göstermez. Her halükarda araştırmacılar aynı noktaya Hubble ile bakmaya devam edecek ve yıldızı orada göremedikçe halihazırda kara delik olma ihtimali de artacaktır.
Eldeki veriler şu an için bir kara deliğin yaşam döngüsünün başlangıcını tanımlar bir nitelikte ve bugüne kadar üretilmiş olan kara delik oluşumu veya kara delik yerine büyük yıldızlardan nötron yıldızlarının oluşumu modelleri ve simülasyonlarını da bilgilendirebilecek.
Kaynak: Anna Nowogrodzki, First glimpse of a black hole being born from a star’s remains, 12 Eylül 2016, https://www.newscientist.com/article/2105588-first-glimpse-of-a-black-hole-being-born-from-a-stars-remains/ Makale Referans: arXiv, arxiv.org/abs/1609.01283
0 Comments